In 1790 wordt de molen van Nieuw Beerta voor het eerst genoemd als deze publiekelijk wordt verkocht door de erven van Harm Mennes. Vijftien jaar later, het is dan dus 1805, is een zekere Douwe Harms de bezitter. De molen wordt dat beschreven als een achtkant met twee paar stenen. In dat jaar verkoopt Douwe de molen publiekelijk. Tien jaar daarna is de molen in het bezit van Klaas Eltjes Sypkes en Aike Hindriks. In dat jaar (1815) wordt de molen overgedragen aan Onno Jans Onnen.
 Onno Jans Onnen
Het is 22 december 1818 als de geboorte wordt aangegeven van een twee dagen eerder geboren dochter van de 26- jarige Onno Jans Onnes, molenaar te Nieuw Beerta en Elizabeth Poppens Poppens. Twee jaar later, op 14 april 1820 wordt het gezin verrijkt met een zoon, Jan Hindriks Onnes. (Later zal deze Hindrik Jans landgebruiker worden. Hij is dan 33 jaar). De vader doet zelf aangifte op het gemeentehuis te Beerta en wordt daarbij vertegenwoordigd door Popko Jurjens Dijksterhuis, oud 69 jaar, oud-schoolmeester, wonende te Beerta en Reinder Kornelis Dijksterhuis, oud 36 jaar, van beroep schoolmeester. We kunnen hier met enige zekerheid concluderen dan Reinder Kornelis de zoon is van Popko Jurjens. Ook hier wordt het beroep van molenaar weer genoemd. Weer twee jaar later, op 6 april 1822, wordt in Nieuw Beerta een zekere Jantjes Onnes geboren. Ook een dochter van Onno Jans en Elizabeth. In de geboorteakte staat bij het beroep van de vader wederom molenaar aangegeven.
Onno Jans Onnes komen we verder tegen in een akte van 21 maart 1825 bij de geboorte van zoontje Poppo Freerks Onnes. Onno Jans is dan 32 jaar en nog steeds getrouwd met Elizabeth. In de akte staat ook zijn beroep, namelijk ‘koornmolenaar’. Als we verder zoeken, vinden we een overlijdensakte van 4 april 1901. Poppo Freerks Onnes, het zoontje dat in 1825 was geboren, is dan te Nieuw Beerta op 76-jarige leeftijd overleden. In de akte lezen we dan zijn ouders dan al zijn overleden. Deze Poppo is twee keer getrouwd geweest; eerst met Ida Catharina Groeneveld en later met Aafien Huis.
Mogelijk heeft het gezin van Onno Jans nog meer kinderen geteld, maar deze heb ik in ieder geval niet gevonden, noch een huwelijk, noch een overlijden van een van de genoemde kinderen. In ieder geval weten we zeker dat Onno Jans molenaar is geweest in Nieuw Beerta en we weten waar precies de molen heeft gestaan, sterker nog er bestaat zelfs nog een foto van de molen.
Om nog iets meer te weten te komen van deze Onno Jans zoeken we op de kadasterkaart van 1832. We vinden daar inderdaad de molen van Onno Jans, maar zuidelijker gelegen (in de ‘Uiterdijken Polder’) tussen percelen van Hendrik Jans Onnes, landbouwer, eigenaar van twee boerderijen en burgemeester van Beerta, getrouwd met Dievertje Boelema aan de ene zuidwestelijke zijde en percelen van Truida Jans Onnes, landbouwster te Nieuw Beerta, gelegen aan de andere zijde niet onaanzienlijk grote percelen in bezit heeft die zich uitstreken in zuidoostelijke richting tot aan de ‘Westerwoldsche Aa’. Zoals we op de kaart kunnen zien bestaan zijn percelen grotendeels uit bouwland, maar er zitten ook stukken weiland tussen. Onno Jans heeft mogelijk dit land verhuurd of zelf in gebruik gehad om er koren op te verbouwen voor zijn molen. Wat opvalt is dat zowel de burgemeester een Onnes is, alsook Truida Jans. Of we hier te maken hebben met familie zou nader onderzoek moeten uitwijzen.
In het het midden de molen van Nieuw Beerta. Voor een van de wieken staan twee mannen en voor de molen bij het hek zien we een man en een vrouw. Rechts een ander pand, mogelijk is dit een winkel geweest. Foto: eigen verzameling.
De molen van Onne Jans Onnes heeft aan de Molenweg te Nieuw Beerta gestaan. Het is een koren- en pelmolen geweest, aangedreven door de wind. De molen is gebouwd in 1781 of zelfs eerder en is in 1913 gesloopt. Deze stellingmolen heeft een lage rietgedekte bovenstuk op een stenen tussen- en onderstuk. Mogelijk is een standerdmolen de voorloper van deze molen geweest. De vlucht van Onne Jans’ molen is 70 voet geweest, oud Hollands opgehekt en de inrichting heeft bestaan uit 1 paar rogge en 1 paar weite stenen en voor het grutten 1 paar meel en 1 paar breekstenen (1830). De molen heeft in die tijd een prachtig versierde baard gehad. Op de foto is duidelijk te zien dat het een buitenkruier is geweest en dat de vorm achtkantig was. De vrij lage stelling is ondersteund door verticale stellingstutten. Vlakbij staat een groot herenhuis, dat zeker belemmerend heeft gewerkt voor de molen die nog een houten as heeft gehad tot 1813.
Of Onno Jans in of vlak voor 1838 is overleden weten we niet. Wat we wel weten is dat de molen in dat jaar in eigendom is van Wiert Egges Dijkhuizen. Na diens dood wordt de molen eigendom van de erven W. Dijkhuizen. De molen wordt als zodanig genoemd in 1844 en 1848. Tot 1886 blijft het een beetje duister rond de geschiedenis van de molen. In dat jaar en in 1890 wordt een zekere R.E. Poel genoemd als molenaar en daarna Okko Poel, geboren op 10 april 1877 te Nieuw Beerta als zoon van Roelf Poel, 36 jaar, ‘koornmolenaar’ en IJktje Possel. In 1905 wordt deze Okko in een geboorteakte van zijn zoon Roelf Jan, korenmolenaar genoemd en is hij 26 jaar en gehuwd met Harmke Plat. Met haar is hij op 25 april 1903 te Beerta in het huwelijk getreden en ook dan is hij al korenmolenaar, als opvolger van zijn vader Roelf. Okko’s ouders zijn Roelf Poel en IJktje Possel en zijn schoonouders Jan Plat, watermolenaar (…) te Finsterwolde en Klaassien Jansen. Okko is zeer waarschijnlijk de laatste molenaar geweest en heeft de molen laten afbreken rond 1913. Okko overlijdt op 12 april 1952 te Boertange.
Afbeelding een gedeelte van de kadasterkaart uit 1832 op HisGis.
1. Links de molen van Onno Jans Onnes te Nieuw Beerta aan de Molenlaan die verderop naar het noordwesten doodloopt.
2. De boerderij van Truida Jans Onnes.
3 en 4. De boerderijen van Hendrik Jans Onnes, landbouwer en burgemeester en
C de landerijen die bij de boerderijen horen. Ook aan de noordkant liggen nog percelen van Hendrik Jans.
A. De percelen wei- en bouwland van Onno Jans die doorlopen in zuidoostelijke richting tot aan de Westerwoldse Aa.
B. De percelen wei- en bouwland met Truida.
Bronnen:
RHC GA. Groninger Archieven.
Molendatabase.org.
HisGis: kadaster van 1832
Deze pagina maakt deel uit van www.nazatendevries.nl. Aan bovenstaande tekst is de uiterste zorgvuldigheid besteed. Desondanks kunnen er best fouten voorkomen. Constateer je fouten en/of heb je vragen, correcties, aanvullingen......... geef die dan even aan mij door via mijn E-mail adres (zie rode balk boven). Wij hebben ons uiterste best gedaan om de auteurs van teksten/citaten en copyrightbepalingen van afbeeldingen te achterhalen. Mocht je rechthebbende zijn en hierover vragen of opmerkingen hebben, neem dan contact op via e-mail. Lees ook de 'Disclaimer' en 'Privacy' voor méér informatie en laat ook eens een bericht achter in het Gastenboek, dan weet ik waarvoor ik het doe. |
Hoogeveen, 25 aug. 2013.
Revisie: 27 maart 2024.
Verhaal: © Harm Hillinga. |
 |
|
↑ Top |
|
